3. Dzwonnica (posesja kościoła pw. Św. Anny)

       

Dzwonnica

Fot. http://gdziebylec.pl/obiekt/pokaz/Drewniana_dzwonnica/15743

Na terenie kościoła znajduje się również drewniana dzwonnica kryta gontem. Została ona wzniesiona najprawdopodobniej w czasie rozbiórki starej murowanej dzwonnicy nad kruchtą.

W 1915 r. Rosjanie zabrali 5 dzwonów na potrzeby wojny. W 1941 r. Niemcy również skonfiskowali dzwony.

W 1998 r. dzwonnicę ponownie rozebrano i odbudowano instalując automatyczny mechanizm. Obecnie w nowej dzwonnicy znajdują się dwa dzwony.

Źródła:

·         Bagińscy Ewa i Włodzimierz, Rynek w Piasecznie, Urząd Miasta i Gminy Piaseczno 2009

·         Bagińscy Ewa i Włodzimierz, Piaseczno, zabytki architektoniczne, Urząd Miasta i Gminy Piaseczno 2006

·         Strona internetowa parafii pw. Świętej Anny w Piasecznie (http://www.sw-anna.pl)

       4.     Dom mieszkalny (ul. Kościelna 7)

Budynek przy ul. Kościelnej 7

Fot. Stanisław Hofman

Gdy wyjdziemy z kościoła pw. Św. Anny, a następnie udamy się ku furtce, naszym oczom ukaże się niewielki parterowy budynek. Drewniany domek jest otynkowany na zewnątrz. Od frontu posiada dwa okna z okiennicami oraz drzwi wejściowe. Najprawdopodobniej budowla pochodzi z XIX wieku. Stanowi ona jeden z ostatnich przykładów zabudowy miasteczek mazowieckich.

Źródła:

·         Bagieńscy Ewa i Włodzimierz, Piaseczno, zabytki architektoniczne, Urząd Miasta i Gminy Piaseczno 2006

2. Kościół parafialny pw. Świętej Anny (Plac Piłsudskiego 10) – część III

1. Ołtarz główny

fot. Stanisław Hofman

Wchodzimy teraz do wnętrza kościoła przez kruchtę, będącą dawniej podstawą wieży – dzwonnicy rozebranej w XVIII w. ze względu na jej fatalny stan techniczny. Mijamy gotycki portal, a naszym oczom ukazuje się wnętrze świątyni.

Ołtarz główny pochodzi z okresu późnego baroku. Na środku znajduje się obraz Świętej Trójcy z XVIII w. (malarz nieznany, lecz dzieło wysoko ocenione przez historyków sztuki), zwieńczony rzeźbami aniołów i obłoków. Po obu stronach ołtarza zostały umiejscowione ślepe drzwi: po lewej stronie ozdobione herbem Sulima i orderem Białego Orła, po prawej stronie monogramem fundatora (Józefa Aleksandra Sułkowskiego). Przed ołtarzem znajduje się rokokowy krzyż z XVIII w. z postacią klęczącej Marii Magdaleny.

2. Obraz Matki Boskiej Piaseczyńskiej

Fot. Stanisław Hofman

Przy północnej stronie kościoła usytuowany jest ołtarz poświęcony Matce Boskiej. Znajduje się w nim XVIII-wieczna cudowna ikona Matki Boskiej Piaseczyńskiej odzianej w srebrne suknie z koronami. Dzieło jest przesłaniane przez obraz Przemienienia Pańskiego, pochodzący z XIX w. Ołtarz wieńczą  anioły, pomiędzy którymi znajduje się wizerunek Anioła Stróża.

Przy południowej stronie kościoła położony jest ołtarz z obrazem św. Anny, która naucza Marię. Obok stoi św. Joachim. Autorem dzieła, pochodzącego z I połowy XIX w., jest Aleksander Kokular. W zwieńczeniu ołtarza umiejscowiony jest XIX-wieczny obraz Świętej Trójcy.

3. Freski

Fot. Stanisław Hofman

Najstarszymi zabytkami w kościele św. Anny są XVI-wieczne freski na  północnej i wschodniej ścianie prezbiterium. Na freskach widnieje data 1555 r. Zostały one odkryte w 1963 r. Malowidła przedstawiają sceny z Ewangelii. Pomiędzy prezbiterium a zakrystią znajdują się XVI-wieczne drzwi wykute z blachy ze skośną kratownicą i z kołatką.

Na północnej ścianie kościoła znajdują się dwa XIX-wieczne obrazy pochodzące ze zdemontowanych ołtarzy bocznych – w nawie głównej dzieło przedstawiające Aniołów Stróżów, w prezbiterium zaś podobizna świętego Augustyna.

W prezbiterium ustawiona jest również drewniana chrzcielnica na stopie z piaskowca.

Rokokowa ambona  pochodzi z połowy XVIII w. Na jej szczycie znajduje się postać św. Franciszka Ksawerego z dwoma nawróconymi poganami. Prawdopodobnie ambona została przywieziona do Piaseczna ze zlikwidowanego kościoła jezuitów w Warszawie przy ul. Świętojańskiej po  1773 r.

4. Chrystus na krzyżu

Fot. Stanisław Hofman

W kaplicy bocznej umiejscowiona jest XVI-wieczna figura Chrystusa na krzyżu, pochodząca z łuku tęczowego pomiędzy prezbiterium a nawą.

5. Monstracja regencyjna

Fot. Stanisław Hofman

W zakrystii znajdują się: pastelowy portret ks. Franciszka Meliny, proboszcza piaseczyńskiego w latach 1803-1814 (dzieło pochodzi z końca XVIII w.); monstrancja regencyjna o glorii promienistej z figurką Matki Bożej, podtrzymującą glorię oraz św. Piotra i Pawła na ramionach, przelana z gotyckiej na ba­rokową w 1738 r.; neorokokowy kielich z 1863 r. z fundacji ks. Ludwika Czajewicza, ówczesnego proboszcza; relikwiarz św. Andrzeja z 1871 r.; kielich z 1880 r., drewniany rokokowy krucyfiks obłożony srebrną blachą.

6. Rokokowy krucyfiks

Fot. Stsnisław Hofman

  Nad drzwiami z zakrystii do prezbiterium umieszczona jest tablica epitafijna ks. Ludwika Czajewicza, proboszcza piaseczyńskiego, powstańca styczniowego.

Na plebanii znajdują się obrazy: św. Jana Nepomucena, dzieło późnobarokowe, ok. pół. XVIII w.; portret kobiecy, wg tradycji Ludwiki Ryxowej, I połowa XIX w.; św. Antoniego, ołtarzo­wy z 1969 r.

W archiwum parafialnym możemy odnaleźć stare księgi metrykalne datowane od 1735 r.

Źródła:

·         Bagieńscy Ewa i Włodzimierz, Rynek w Piasecznie, Urząd Miasta i Gminy Piaseczno 2009

·      Bagieńscy Ewa i Włodzimierz, Piaseczno, zabytki architektoniczne, Urząd Miasta i Gminy Piaseczno 2006

·         Strona internetowa parafii pw. Świętej Anny w Piasecznie (http://www.sw-anna.pl)

Ciąg dalszy tablic epitafijnych i pamiątkowych...

Kolejna tablica upamiętnia żołnierzy harcerskiego batalionu Armii Krajowej „Zośka” oraz mieszkańców Piaseczna poległych 2 sierpnia 1944 r. pod Pęcinami.

8.     Tablica zamordowanych w 1944 r.

Fot. Stanisław Hofman

Mamy również epitafium poświęcone ks. Kanonikowi Stefanowi Księżopolskiemu, piaseczyńskiemu proboszczowi w latach 1978-1986.

9.     Tablica Stefana Księżopolskiego

Fot. Stanisław Hofman

Dalej znajduje się epitafium małżeństwa Górskich, Jana, zmarłego w 1837 r. oraz Franciszki z Olszewskich, zmarłej w 1872 r. Pani Górska była hojną ofiarodawczynią piaseczyńskiego kościoła, fundatorką drewnianego ogrodzenia w 1843 r. oraz wielu przedmiotów liturgicznych.

10.     Tablica małżeństwa Górskich

Fot. Stanisław Hofman

Kolejni piaseczyńscy proboszczowie zostali uhonorowani wpisem na tablicy epitafijnej wbudowanej w mur w 2010 r.

11.     Tablica proboszczów z 2010 r.

Fot. Stanisław Hofman

Następna tablica poświęcona jest Żołnierzom Wyklętym „za męstwo i niezłomną postawę w obronie Niepodległej Ojczyzny”. Została ona odsłonięta 1 marca 2014 r. w uroczystość obchodów Dnia Żołnierzy Wyklętych.

12.     Tablica Żołnierzy Wyklętych

Fot. Stanisław Hofman

Kolejna tablica upamiętnia dowódców V Rejonu „Gątyń” (Piaseczno) VII Obwodu „Obroża” Armii Krajowej.

13.     Tablica „Gątynia”

Fot. Stanisław Hofman

Przedostatnia tablica poświęcona jest Janowi Poncyliuszowi, żołnierzowi AK, zabitemu 1.01.1945 r. w Jastrzębiu.

14.     Tablica Jana Poncyliusza

Fot. Stanisław Hofman

Ostatnia z tablic upamiętnia poległych żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych z kompanii III – Piaseczno i kompanii leśnej Szarego.

15.     Tablica NSZ

Fot. Stanisław Hofman

Źródła:

·         Bagieńscy Ewa i Włodzimierz, Rynek w Piasecznie, Urząd Miasta i Gminy Piaseczno 2009

·      Bagieńscy Ewa i Włodzimierz, Piaseczno, zabytki architektoniczne, Urząd Miasta i Gminy Piaseczno 2006

·        Strona internetowa parafii pw. Świętej Anny w Piasecznie (http://www.sw-anna.pl)

2. Kościół parafialny pw. Świętej Anny (Plac Piłsudskiego 10) – część II

Na szczególną uwagę zwiedzających zasługuje również mur otaczający kościół św. Anny w Piasecznie. Wbudowane zostały tam bowiem tablice epitafijne przeniesione z wnętrza kościoła oraz tablice poległych i zamordowanych mieszkańców Piaseczna podczas II wojny światowej. Tablice epitafijne są poświęcone osobom zasłużonym dla miasta i parafii.

Pierwsza z tablic pochodzi z 1857 r. Jest to epitafium z herbem Nałęcz Kazimierza Małachowskiego, radcy dworu, kawalera kilku orderów i znaków honorowych, dziedzica dóbr Chyliczki. Jego grób na cmentarzu parafialnym wyróżnia się wysokim, żeliwnym postumentem.

1.     Tablica Kazimierza Małachowskiego

Fot. Stanisław Hofman

Kolejna w ciągu tablic poświęcona jest ks. prałatowi Kazimierzowi Siwakowi, kapelanowi Jego Świętobliwości, dziekanowi piaseczyńskiemu, kapelanowi w czasie kampanii wrześniowej, odznaczonemu Krzyżem Walecznych i Krzyżem AK, proboszczowi w latach 1959-1979. W zwieńczeniu epitafium szlachecki herb Jelita.

2.     Tablica Kazimierza Siwaka

Fot. Stanisław Hofman

Następna tablica przypomina postać ks. Feliksa Matulewicza, który objął probostwo piaseczyńskie po aresztowaniu ks. Ludwika Czajewicza w 1863 r. i sprawował je przez 40 lat. Był kanonikiem kolegiaty łowickiej. Zmarł w 1902 r. Został pochowany przy głównej alei cmentarza. Jest to jedyne epitafium ze zdjęciem na porcelanie.

3.     Tablica Feliksa Matulewicza

Fot. Stanisław Hofman

W sąsiedztwie są dwa epitafia, upamiętniające Markowskich, ojca i syna. Mieczysław Markowski, ostatni przed wojną burmistrz Piaseczna, właściciel apteki, prezes Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” oraz Straży Ogniowej, został rozstrzelany w Palmirach 21 czerwca 1940 r. i tam pochowany. Antoni Markowski, magister farmacji, naczelnik Straży Ogniowej, porucznik rezerwy, został zamordowany w Katyniu, w 1940 r.

4.     Tablica Makowskich

         Fot. Stanisław Hofman

Następną tablicę epitafijną ufundowało społeczeństwo Piaseczna ku czci 20 żołnierzy i 8 mieszkańców miasta zabitych podczas walk we wrześniu 1939 r. Żołnierze zostali rozstrzelani tuż za murem. Ostatniego błogosławieństwa ofiarom rzezi udzielał z ukrycia ówczesny proboszcz piaseczyński, ks. Leopold Jarosz.

 Kolejna tablica z herbem Poraj upamiętnia osobę Bartłomieja Biernackiego, burmistrza Piaseczna w latach 1843-1854, zmarłego w 1856 r.

5.     Tablica Bartłomieja Biernackiego
Fot. Stanisław Hofman

Mieszkańców Piaseczna zamordowanych w Katyniu i Miednoje upamiętnia tablica z 2003 r. (na tablicy błędnie umieszczono nazwy Starobielska i Ostaszkowa).

6.     Tablica zamordowanych w 1940 r.
Fot. Stanisław Hofman

Następnie widzimy epitafium poświęcone ks. Kanonikowi Stanisławowi Matysiakowi, który był proboszczem tutejszej parafii w latach 1987-1997.

7.     Tablica Stanisława Matysiaka
Fot. Stanisław Hofman

Źródła:

·         Bagieńscy Ewa i Włodzimierz, Rynek w Piasecznie, Urząd Miasta i Gminy Piaseczno 2009

·         Bagieńscy Ewa i Włodzimierz, Piaseczno, zabytki architektoniczne, Urząd Miasta i Gminy Piaseczno 2006

·         Strona internetowa parafii pw. Świętej Anny w Piasecznie (http://www.sw-anna.pl)

ciąg dalszy nastąpi...

2. Kościół parafialny pw. Świętej Anny (Plac Piłsudskiego 10) – część I

Dzisiejszy spacer rozpoczynamy od terenu dawnego cmentarza przy kościele św. Anny przy Placu Piłsudskiego 10.

Najdawniejsze zapiski z archiwum archidiecezji poznańskiej (Piaseczno leżało wówczas w jej granicach) informują nas o istniejącej tu pierwszej drewnianej świątyni od XIV wieku.

Najstarszy znany nam dokument dotyczący parafii pochodzi z 1458 r. Zachowany jest on w postaci odpisu z drugiej połowy XVIII wieku. Obecnie pismo znajduje się w archiwum parafialnym. Dowiadujemy się z niego m.in. że księżna Anna Mazowiecka, wdowa po Bolesławie III, nadała grunty i las parafii.

Kościół św. Anny, początek XIX w.

Fot. Muzeum Regionalne w Piasecznie

Znajdujący się przy rynku kościół parafialny pw. Świętej Anny został wybudowany około 1550 r. w stylu gotyku mazowieckiego. 200 lat wcześniej stała w tym miejscu wspomniana wcześniej drewniana świątynia, która niestety uległa zniszczeniu w wyniku pożaru.

Obecny XVI-wieczny ceglany kościół został postawiony na planie prostokąta, orientowany na osi wschód (prezbiterium) – zachód. Świątynia posiada jedną nawę. Ściany w narożnikach wzmocnione są szkarpami z okrągłymi uskokami od strony zachodniej, zaś prostymi uskokami od strony wschodniej.

Z inicjatywy ówczesnego starosty piaseczyńskiego, Józefa Aleksandra Sułkowskiego, dokonano przebudowy wnętrza kościoła w stylu późnobarokowym. Zadania podjął się Karol Fryderyk Pöppelmann młodszy, architekt króla Augusta III. Zmieniono wówczas wysokość ścian, postawiono nowy ołtarz główny, a na zewnątrz w szczycie ściany wschodniej umieszczono figurę św. Jana Nepomucena.

Podczas insurekcji kościuszkowskiej przez dwa miesiące w świątyni kwaterowało zaborcze wojsko. Rosjanie zdewastowali jej wnętrze i spalili plebanię. 

W 1833 r. odrestaurowano oraz otynkowano ściany zewnętrzne świątyni. Wtedy też wybudowano istniejącą do dziś wieżę sygnaturkę.

W wyniku działań wojskowych I wojny światowej dwa pociski artyleryjskie uszkodziły dach świątyni i przebiły na wylot jej ścianę południową oraz północną. Częściowo zostało zniszczone również wyposażenie kościoła.  We wrześniu 1939 r. Niemcy, penetrując miasto, wykradli wszystkie wota znajdujące się przy ołtarzu Matki Boskiej.

Na przełomie lat 50. i 60. XX w. regotyzowano świątynię zdejmując stare tynki.

W 1998 r. od północy kościoła dobudowano kaplicę św. Krzyża projektu Wiesława i Roberta Olszowiczów. W tym miejscu znajdowała się poprzednia kaplica milenijna projektu Lecha Dunina.

Figura św. Jana Nepomucena

fot. Stanisław Hofman

Na ścianie frontowej świątyni, poniżej figury św. Jana Nepomucena, znajdują się ślady kuny, zwanej również obręczą pokutników (obręcz lub obręcze żelazne składające się z dwóch zamykanych części, przytwierdzone łańcuchem lub powrozem do pręgierza, portalu ratusza lub kościoła, czasem przy wejściu do dworu, wkładane na szyję lub rękę skazańcom i zamykane na kłódkę).

Figurka Matki Boskiej Fatimskiej

fot. Stanisław Hofman

Na przyporze od strony wschodniej w 1996 r. umieszczono tablicę na pamiątkę nawiedzenia Figury Matki Boskiej Fatimskiej.

W kolejnych odcinkach oprowadzimy Cię, Drogi Czytelniku, wzdłuż muru od północnej strony kościoła, gdzie znajdują się tablice epitafijne i pamiątkowe oraz po wnętrzu świątyni.

Źródła:

·      Bagieńscy Ewa i Włodzimierz, Rynek w Piasecznie, Urząd Miasta i Gminy Piaseczno 2009

·   Bagieńscy Ewa i Włodzimierz, Piaseczno, zabytki architektoniczne, Urząd Miasta i Gminy Piaseczno 2006

·      Strona internetowa parafii pw. Świętej Anny w Piasecznie (http://www.sw-anna.pl)

1. Rynek w Piasecznie

Nasz pierwszy spacer rozpoczynamy od Placu Marszałka Józefa Piłsudskiego, czyli od piaseczyńskiego rynku.

Rynek to niewątpliwie jedno z najważniejszych miejsc związanych z dziejami każdego miasta. Początek historii tego miejsca sięga 1429 r. i wiąże się z nadaniem lokacji. Wraz z prawami miejskimi rozplanowano układ przestrzenny centrum Piaseczna. Tak też, zgodnie z tradycją, w sercu miasta znajdował się rynek z ratuszem. W części bocznej mieścił się zazwyczaj kościół parafialny (w tym przypadku świątynia pw. Świętej Anny). Od rynku wytyczano główne drogi oraz sieć ulic. W Piasecznie trakt tranzytowy z Warszawy do Czerska prowadził ulicami Warszawską i Krakowską (dzisiejszą Sierakowskiego).

Obecne ulice Puławska oraz Kościuszki (zwane wtedy Traktem Nowoaleksandryjskim, prowadzącym z Warszawy do Puław, wówczas nazywanych Nową Aleksandrią), przecinające dziś centrum miasta, zostały utworzone dopiero pod koniec I połowy XIX wieku.

Do 1964 r. na piaseczyńskim rynku odbywały się targi oraz jarmarki. Następnie handel przeniesiono na ulicę Sierakowskiego, zaś w centrum miasta założono zieleniec. Na rynku kwitło również życie towarzyskie miasta. Karano tu także publicznie skazanych wyrokiem sądu (pręgierz przed ratuszem, kuna w murach kościoła Św. Anny). Zabudowa piaseczyńskiego rynku pochodzi dopiero z XX wieku.

Piaseczyński rynek w 1961 r.

fot. Muzeum Regionalne w Piasecznie

W 1933 r. Rada Miejska nadała rynkowi nazwę Placu Piłsudskiego, na cześć wielkiego naczelnika państwa, otoczonego niezwykłą czcią przez mieszkańców tego miasta oraz będącego obywatelem honorowym Piaseczna.

W czasie I wojny światowej domy przy rynku zostały w dużej mierze zniszczone. Po wojnie nastąpiła odbudowa zniszczeń. We wrześniu 1939 r. spalono tylko jeden z budynków (ul. Rynkowa 2).

Obecny wygląd rynku ukształtował się w latach 70. XX wieku podczas jego przebudowy.

W 2009 r. rozpoczęła się kolejna renowacja rynku, w wyniku której w centrum Piaseczna znalazła się m.in. fontanna.

Źródła:

·   Bagieńscy Ewa i Włodzimierz, Rynek w Piasecznie, Urząd Miasta i Gminy Piaseczno 2009

· Bagieńscy Ewa i Włodzimierz, Piaseczno, zabytki architektoniczne, Urząd Miasta i Gminy Piaseczno 2006

Wprowadzenie

W dzisiejszym zabieganym i nerwowym świecie mamy zbyt mało czasu i okazji, by zaobserwować to, co nas otacza i zastanowić się nad przeszłością. Często wręcz przebiegamy obok miejsc, które stanowią historię naszych przodków. Ślady po ludziach i ich twórczości, miejsca pamięci narodowej oraz zabytki kultury są tak naprawdę na wyciągnięcie ręki, tuż obok.

Celem naszego bloga piaseczyński spacerownik będzie przybliżenie lokalnych dziejów naszej miejscowości. Pragniemy poprowadzić Cię, Drogi Czytelniku, trasami spacerowymi po Piasecznie i okolicach, opowiedzieć historię  poszczególnych zabytków, przywołać wspomnienia dawnych mieszkańców, a przede wszystkim zarazić Cię miłością do naszej małej lokalnej Ojczyzny.

Rynek w Piasecznie, lata 20 XX w.

fot. Jan Łagowski